An English version of the text can be read here.
“De wereld wordt de waanzinnige vreemd en hij raakt perplex over de non-fundamenten van het bestaan” (Filosofie van de Waanzin, 2014, p. 31). Met deze woorden beschrijft Wouter Kusters hoe wankel de perceptie van ons dagelijks leven kan zijn. Waanzin, stelt hij, kan deze perceptie drastisch veranderen. De deelnemers van de tweede editie van het talentontwikkelingsprogramma Expoplu Exchange hebben een intrinsieke drijfveer om de ‘norm’ en het ‘normale’ te bevreemden. Ze willen de absurditeit van het alledaagse blootleggen en ontleden. Maarten Buser, Anna Gerrits, Pim Lohman, Daan Mulder, Jesse Strikwerda en Wanda Tiersma zijn een collectieve tocht aangegaan, begeleid door Marieke Folkers met assistentie van Tessa Fröling.
Het basisprincipe van Expoplu Exchange is het stimuleren van kruisverbanden tussen disciplines, werkmethodes en kennis. In het geval van ‘Hopscotch’ dook de multidisciplinaire groep met een inherente nieuwsgierigheid naar elkaars werkwijze in deze kruisverbanden. Middenin een pandemie waren ze gedwongen een manier te vinden om het project te laten werken. Dit manifesteerde zich in het verzenden van werk naar elkaar per post. Alle deelnemers begonnen met hun eigen individuele geluidsfragment, bewerkt textiel, canvas, gedicht of installatie. Ze gaven het door aan de volgende persoon, die met het werk verderging door het te veranderen, vernietigen, of te gebruiken ter inspiratie voor iets nieuws, om het vervolgens weer naar de volgende te sturen.
De groep tilde dit kettingprincipe naar een hoger niveau in een verwoede ‘wervelwind van productie’, waarin iedereen creëert door actie en reactie. Elk werk is tegelijkertijd een begin, tussenstop en eindpunt. Ze wilden zichzelf dwingen tot een ‘staat van dwaasheid.’ Om dit te illustreren met de woorden van Wouter Kusters, “de pogingen […] komen bij de waanzinnige niet voort uit een primitief verlangen of een denkstoornis, maar worden voortgebracht door een hoogspanning van het denken, een snelkookpan van kronkelende fascinerende mogelijkheden.” (Filosofie van de Waanzin, 2014, p. 32) Objecten, beelden en geluiden hinkelen – ‘hopscotch’ – continu van de één naar de ander, om uiteindelijk samengebracht en herordend te worden in een tentoonstelling.
Dit collectieve maakproces werd een ontdekkingstocht naar auteurschap en betekenis. Elk werk draagt een polyfonie aan stemmen in zich. ‘Polyfonie’, een literaire term van Mikhail Bakhtin, refereert aan de gelijktijdige aanwezigheid van meerdere stemmen. In ‘Hopscotch’ zijn de stemmen van de deelnemers non-hiërarchisch. Door het continu verspringen tussen individuele uitingen, vormt een gelaagde betekenisketen de kern van elk werk, en daarmee van de tentoonstelling. Gedurende de productie stoppen de deelnemers hun gedachtes, ideeën en associaties in de kunstwerken. Dit stopt abrupt wanneer de expositie begint. Vanaf dat moment is het aan de bezoeker om betekenis te geven aan de werken. Volgens Roland Barthes geeft de lezer betekenis aan een tekst, en is de auteur in dit proces van geen enkel belang. In tegenstelling tot Bakhtin, meent hij dat wanneer iedereen aan het woord zou kunnen zijn er in feite niemand aan het woord is, en noemt dit “de vernietiging van elke stem.” (The Death of the Author, 1977, p. 142)
‘Hopscotch’ is een verstilling van de dwaasheid en verwoede ontsporing van de groep. Ze nodigt ons uit om stil te staan bij de absurditeit van het dagelijks leven. Bijvoorbeeld met een ‘non-muur’ die een muur lijkt maar alles is wat een muur niet is, met een geborduurd landschap dat een levensechte tepel omringt en ingesloten wordt door was, met een hyperfocus op iets zo gewoons als een winkelwagentje en oortjes met een kabbelend achtergrondgeluid of oordopjes die gekneed worden.
De hoogspanning van de wervelwind is ten einde gekomen, en de rest is stilte.
Deze tekst is gepubliceerd bij het talentontwikkelingstraject van Expoplu, gecoördineerd door Marieke Folkers. De resultaten van het project waren vanwege de toenmalige lockdown in 2021 te zien op de website http://www.hopscotch.link.
Marieke Folkers 